- 07-04-2016
- drukuj
Zabytki Gminy Zbąszynek
Do najciekawszych zabytków zaliczyć można:
Kościół p.w. św. Szymona i Judy Tadeusza w Kosieczynie z XIV w. – jest to najstarszy drewniany kościół w Polsce. Podczas powadzonych badań dendrochronologicznych odkryto, że najstarsza belka w nawie kościoła pochodzi z 1345 roku. Świątynia jest wykonana z drewna sosnowego (sosna pospolita), a nawa główna i prezbiterium pochodzą z lat 1388/1389. Wieża została odbudowana w 1431 r.
osieczyn położony jest przy trasie prowadzącej ze Zbąszynka do Babimostu. Tuż przy głównej drodze, w centrum wsi, na obszernym placu niegdyś pełniącym rolę cmentarza, zlokalizowany jest kościół. Nieopodal znajduje się założenie folwarczne.
Źródło: Kościoły zrębowe i szkieletowe w województwie lubuskim, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Pierwsze wzmianki o Kosieczynie pojawiają się w 1344 r. Z lat 1396-1403 pochodzą informacje na temat przynależności miejscowości do dóbr Macieja Warthy (Watta) z Nądni. W następnych latach Kosieczyn stanowi własność kolejnych jego spadkobierców, najpierw żony a następnie synów. Z ich działalnością wiąże się powstanie w miejscowości drewnianej świątyni o konstrukcji zrębowej i jej uposażenie. Przez długi okres badacze wyrażali powściągliwe opinie na temat datowania obiektu, zwracając jednakże uwagę na możliwość zachowania do czasów obecnych pierwszej powstałej w Kosieczynie świątyni. Ostatnie lata przyniosły odpowiedzi na szereg pytań. Wykonane w 2006 r. (na zlecenie Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków) przez prof. Tomasza Ważny badania dendrochronologiczne pozwoliły na określenie, iż najbardziej prawdopodobną datą budowy świątyni jest rok 1389, a jako pewnik można przyjąć przełom XIV i XV stulecia. Więźba dachowa wykonana została w roku 1417 z belek ściętych pomiędzy rokiem 1406 a 1416. Datowana dotychczas na wiek XVIII wieża wzniesiona została już w roku 1431. Potwierdziły się tym samym przypuszczenia dotychczasowych autorów, iż brak informacji w źródłach pisanych, na temat wzniesienia w miejscowości nowej świątyni, nie jest przypadkowy. Z przeprowadzonych badań wynika jednocześnie, iż zachowany do chwili obecnej kościół jest zabytkiem unikatowym. Jest też obiektem, o którego konsekracji przez biskupa poznańskiego Alberta II Jastrzębca w roku 1408, traktują źródła. W roku 1520 Kosieczyn przynależał do parafii w Chlastawie. Na krótki okres, około 1603 roku, kościół znalazł się w rękach protestantów. Z akt wizytacyjnych z roku 1640 wynika, iż kolatorami byli Jan, Stanisław i Mikołaj Gieszkowcy. W roku 1738 w trakcie kolejnej wizytacji spostrzeżono, iż kościół „chociaż stary, to przecież wewnątrz i zewnątrz ozdobny”. Wówczas też odnotowano, że znajdują się w nim trzy ołtarze. O dalszych losach kościoła wiemy niewiele. Najprawdopodobniej do znacznych przekształceń doszło w XIX w. lub w początkach wieku XX, kiedy to zmieniono układ otworów okiennych, wprowadzono nowe okna i wejście od strony południowej. Nie wiemy, kiedy wybudowano zakrystię na przedłużeniu korpusu, dawniej zlokalizowaną przy ścianie południowej prezbiterium.
Kościół wzniesiono w konstrukcji zrębowej na rzucie prostokąta z wyodrębnionym, nieco węższym prezbiterium i zakrystią w konstrukcji szkieletowej na jego przedłużeniu. Dodatkowo wzbogacono go o wieżę w konstrukcji szkieletowej. Nawę i prezbiterium nakryto dachami dwuspadowymi, zakrystię trójspadowym a wieżę zwieńczono dachem namiotowym. Całość elewacji została oszalowana dopiero w XX w. Do wnętrza prowadzą dwa wejścia: w przyziemiu wieży od strony zachodniej oraz przez zakrystię od strony wschodniej. Niegdyś jedno z wejść znajdowało się w ścianie północnej prezbiterium. Układ otworów okiennych pochodzi prawdopodobnie z końca XIX w. lub z początku wieku XX. Pierwotnie otwory były umieszczone niżej i ujęte w grube oboknia.
Obecnie wnętrze kościoła pokryte w większości współczesną boazerią, pierwotnie posiadało odsłoniętą konstrukcję zrębową, którą w niedługim czasie pokryto tynkiem. Od strony zachodniej wprowadzono chór muzyczny a na narożniku prezbiterium i nawy ambonę.
W okresie powojennym, w roku 1945, dotychczasowa parafia w Kosieczynie została przeniesiona do Zbąszynka. Przywrócono ją w roku 1957. W okresie tym przeprowadzono szereg prac w kościele. W latach 1956-1958 wykonano remont dachu. W roku 1958 elewację południową zabezpieczono stalowymi podporami. W 1976 r. przeprowadzono prace dotyczące wyposażenia świątyni. Odnowiono wówczas ołtarze, ambonę i konfesjonał. W roku 1979 wymieniono szalunek zewnętrzny a w 1980 przeprowadzono niezbyt szczęśliwą modernizację wnętrza. Ostatnie lata to okres przywracania dawnej świetności świątyni w oparciu o dokładne badania konserwatorskie. Wykonano nowy szalunek, pokrycie dachu eternitem wymieniono na gont. Zlikwidowane zostały stalowe podpory a stabilizację konstrukcji wprowadzono za pomocą ściągów w partii więźby dachowej. Obecnie trwają dalsze badania i prace mające na celu wyeksponowanie zrębowej konstrukcji kościoła wraz z dekorującą ją polichromią. Przywrócona zostanie także posadzka ceramiczna na pierwotnym, niższym poziomie. W dawne otwory okienne wprowadzona będzie stolarka nawiązująca do form stosowanych w okresie powstania kościoła.
Źródło: Kościoły zrębowe i szkieletowe w województwie lubuskim, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Drewniany kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, z bogatą polichromią wnętrz w Chlastawie z 1637 roku oraz brama – dzwonnica. Całość wraz z dawnym cmentarzem tworzy bardzo malowniczy zespół sakralny o wyjątkowych walorach historycznych i poznawczych.
Chlastawa położona jest przy trasie prowadzącej z Babimostu do Zbąszynka. Tuż przy drodze, w południowej części wsi zlokalizowany jest zespół kościelny, na który składa się świątynia i dzwonnica z bramką. Kościół wybudowany został w niewielkiej odległości od ruchliwej obecnie trasy, dzwonnica tuż przy niej. Całość zespołu otoczono drewnianym niewysokim płotem. Obecnie teren przykościelny, na którym niegdyś znajdował się cmentarz, porasta wysoka zieleń.
Chlastawa położona jest przy trasie prowadzącej z Babimostu do Zbąszynka. Tuż przy drodze, w południowej części wsi zlokalizowany jest zespół kościelny, na który składa się świątynia i dzwonnica z bramką. Kościół wybudowany został w niewielkiej odległości od ruchliwej obecnie trasy, dzwonnica tuż przy niej. Całość zespołu otoczono drewnianym niewysokim płotem. Obecnie teren przykościelny, na którym niegdyś znajdował się cmentarz, porasta wysoka zieleń.
Dzieje wsi Chlastawa, położonej w niewielkiej odległości od Zbąszynka, niewątpliwie związane są z historią Wielkopolski. Po raz pierwszy miejscowość wymieniana jest w roku 1418. Ponownie, już w XVI w., a dokładnie w 1510 r. jako przynależna do parafii w Kosieczynie. Przyjmuje się, iż pod koniec XVI w. istniała we wsi kaplica. Być może wkrótce po tym powstał pierwszy kościół. Na początku XVII w. miejscowość przechodzi w ręce protestanckiej szlachty – rodów Brudzewskich i Schlichtingów. Następnie, w roku 1623, poprzez koligacje rodzinne, wieś staje się własnością Radislausa Miesitschka. Później, prawa do miejscowości dziedziczą jego synowie – Zygmunt Fryderyk oraz Jan Ernst.
Kościół w Chlastawie wzniesiony został z fundacji Radislausa Miesitschka w 1637 r., jako tzw. kościół graniczny (Grenzkirchen), przeznaczony między innymi dla prześladowanych protestantów ze Śląska. Powstał w miejscu wcześniejszej budowli, spalonej w 1635 r. Według niektórych badaczy nowa budowla powtarza schemat dawnego kościoła, a charakterystycznym archaizmem ma być wsparcie całego otwartego wiązania dachu na jednym słupie. W latach 1655-1660, w czasie wojny polsko-szwedzkiej, kościół splądrowano i znacznie uszkodzono. Straty były tak poważne, iż ponowna konsekracja nastąpiła w 1663 r. Wówczas też ufundowano nową chrzcielnicę i dzwony. W roku 1680 wykonano bogate polichromie we wnętrzu kościoła, między innymi na loży kolatorskiej Jana Ernesta Miesitschka i jego małżonki Barbary Małgorzaty. W roku 1690, z ich fundacji bryłę wzbogacono o zakrystię, a w 1692 r. o prezbiterium. W 2. poł. XVII w. zaczęły powstawać nowe kościoły w okolicach Chlastawy, dlatego też licząca początkowo piętnaście miejscowości parafia w Chlastawie w XIX w. znacznie się zmniejszyła. Odnotowano nawet, iż kościół popadł w ruinę. Wówczas też pojawiły się pomysły jego rozbiórki. Ostatecznie nie zrealizowano tego planu i na początku XX w. (w latach 1907-1911) kościół wyremontowano. Działania te podjęto z inicjatywy ówczesnego właściciela Chlastawy Seweryna Zakrzewskiego a także Kämmera – konserwatora prowincji poznańskiej. Prawdopodobnie wówczas doszło do radykalnych zmian w konstrukcji kościoła – dotychczasową konstrukcję zrębową wymieniono na konstrukcję wypełnioną gliną i częściowo cegłą ceramiczną. Zmieniono także wysokość budowli podwyższając ją o około 0,5 metra i wzbogacając jej bryłę o wieżę. Prace objęły także wnętrze. Zachowane w kościele polichromie poddano konserwacji, częściowo wprowadzono także nowe malowidła, autorem których był prof. Kutschmann z Berlina. Po zakończeniu prac obiekt przekazano gminie.
Kościół w Chlastawie założony jest na planie prostokąta trójbocznie zamkniętego od wschodu i wzbogaconego niewielkimi aneksami po bokach budowli od strony zachodniej. Od zachodu do korpusu przylega, założona na rzucie kwadratu wieża dostawiona w początkach XX w., wzorowana na stojącej wówczas przy kościele w Kowianach w rejonie Opola, a od wschodu, założona na planie prostokąta, zakrystia z 1692 r. Przy dłuższych bokach świątyni umieszczono naprzeciwlegle dwie prostokątne kruchty, z których północna pełniła pierwotnie rolę zakrystii. Szkieletowe ściany kościoła obecnie oparte są na podmurówce. Prawdopodobnie na początku XX w. usunięto oryginalną podwalinę. Wówczas też nastąpiło skrócenie słupów konstrukcji szkieletowej. Całość ścian odeskowano. Wnętrze przekryto pozornym sklepieniem kolebkowym z widocznymi elementami konstrukcji więźby dachowej, którą wsparto na centralnie usytuowanym słupie. Jest to jedyny taki przykład rozwiązania konstrukcyjnego na terenie obecnego województwa lubuskiego. Na uwagę zasługuje również wyposażenie: ambona i empory obiegające obecne prezbiterium.
Kościół w Chlastawie poświęcony został na potrzeby rytu rzymskokatolickiego 8 września 1957 r., jako kościół filialny parafii w Kosieczynie. Przeciwnie do pozostałych obiektów, dla świątyni w Chlastawie zachowało się dosyć dużo dokumentów mówiących o jego powojennych losach. W 1954 r. wykonano inwentaryzację pomiarową i zabezpieczono dach papą. W roku tym wykonano także konserwację malowideł ściennych. Pomimo tych prac już w roku 1955 odnotowano, iż stan obiektu jest zły, widoczne są uszkodzenia i zacieki. Wówczas podjęto prace przy kościele przeprowadzając w latach 1956-1958 remont dachu, który nakryto gontem. W 1967 r. określono stan obiektu jako dobry. Z zachowanego sprawozdania z lat 80. XX w. wiemy, że wstawiony do wnętrza kościoła po wojnie, ołtarz pochodził z Miedziechowa i został przekazany przed 1987 r. (prawdopodobnie w roku 1982) do kościoła w Kręcku. W 1982 r. położono nowy gont na zakrystii a następnie, w 1986 na dachu kościoła. W okresie tym zakupiono nowy ołtarz posoborowy, pomalowano kościół – ściany nie pokryte polichromią, a także wprowadzono nową instalację elektryczną. Od 1987 r. filia Chlastawa obsługiwana była przez parafię w Zbąszynku, chociaż kanonicznie do 1990 r. należała nadal do Kosieczyna. W latach 90. XX w. przeprowadzono naprawę i konserwację witraży kościelnych, konserwację polichromii, remont wieży i posadzki. W roku 1995, pojawił się pomysł translokacji dzwonnicy w związku z przebudową drogi krajowej nr 302. Do realizacji tej koncepcji na szczęście nie doszło, między innymi dzięki poparciu negatywnego stanowiska konserwatora zabytków przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków, Zespół Ekspertów ds. Architektury, Urbanistyki i Krajobrazu Kulturowego.
Źródło: Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa lubuskiego, Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Neogotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiegow Kręcku z 1880 r. oraz znajdujący się na terenie kościoła pomnik z piaskowca z 1926 r. poświęcony mieszkańcom Kręcka poległym podczas I wojny światowej.
Neogotycki poewangelicki zbudowany w 1880 roku z czerwonej cegły, z fundacji Ericha von Tiedemanna. Poświęcenia kościoła dokonał dnia 6 sierpnia 1880 roku dr Wiesman z Munster, wuj fundatora. Przebudowany w latach 1922-1926 według projektu właściciela wsi Ericha Tiedemanna. W 1984 roku przeołowiono okna i naprawiono witraże (w pracowni pani Kośnickiej w Poznaniu). W kościele zachowały się dwa żeliwne piece z początku XX wieku.
Źródło: www.polskaniezwykla.pl
Neorenesansowy Pałac hrabiów Schwarzenau i park krajobrazowy w zespole pałacowym z II połowy XIX wieku w Dąbrówce Wlkp. Pałac zaprojektował wybitny przedstawiciel neoklasycyzmu niemieckiego z połowy XIX wieku-Friedrich August Stuler.
Twórcą pięknego pałacu w Dąbrówce Wielkopolskiej (d. Gross Dammer) jest słynny niemiecki architekt Friedrich August Stüller. Według jego projektu w latach 1856-1859 wzniesiono tutejszą rezydencję dla właściciela majątku – barona Alberta Strein von Schwartzenau-Dammer. Rodzina Strein von Schwartzenau-Dammer, pochodząca ze starego rodu szlachty austriackiej, która opuściła kraj w wyniku wojny trzydziestoletniej, nabyła dominium w Dąbrówce Wielkopolskiej pod koniec lat 20. XIX stulecia. Dobra dominium zostały wydzielone w wyniku przeprowadzonego w roku 1823 podziału wsi na gminę wiejską i obręb dworski. Twórca projektu „pałacu Alberta” – Friedrich August Stueler, żyjący w latach 1800-1865, uczeń i współpracownik Schinkla, doradca artystyczny Fryderyka Wilhelma IV, był jednym z najznamienitszych architektów berlińskich swojego czasu. Jego dziełem są m.in. gmachy zespołu Nowego Muzeum na „Museumsinsel” w Berlinie, Galeria Narodowa w Berlinie, zamek Hohenzollernów koło Hechingen w Badenii-Wirtembergii, Muzeum Narodowe w Sztokholmie, Akademia Nauk i Galeria Narodowa w Budapeszcie, Muzeum Egipskie w zespole pałacowym Charlotenburg, Uniwersytet w Królewcu oraz liczne kościoły i rezydencje, w tym kościół ewangelicki pw. św. Piotra i Pawła w Poznaniu.
Pałac w Dąbrówce Wielkopolskiej jest wybitnym przykładem charakterystycznego stylu architekta, który w swoich projektach sięgał do wzorców z okresu gotyku i renesansu, w tym stylu Tudorów, przetwarzając w swobodny sposób, popularny w okresie renesansu typ rezydencji, nawiązującej jeszcze do średniowiecznej architektury obronnej. Jest to widoczne w użytych archaicznych formach pałacu elżbietańskiego o zwartej bryle zaznaczonej w narożach wieżyczkami, ozdobionej wielkimi, trójdzielnymi oknami przepruwającymi przechodzące przez całe elewacje wykusze. Skuratowicz w swej książce o dworach i pałacach w Wielkim Księstwie Poznańskim określa pałac w Dąbrówce jako „realizację wybitną, stanowiącą interesujące połączenie elementów angielskich z rodzimymi formami niemieckiego renesansu” (pałac książęcy w Wismarze). Układ wnętrz pałacu „z okazałą klatką schodową, korytarzem pomiędzy traktami oraz rozbudowanym programem reprezentacyjnych wnętrz” określa jako „nowoczesny i funkcjonalny”. W latach 1877-1878 dokonano przebudowy, należącego wówczas do Cäcile baronowej Schwarzenau pałacu, podczas której przekształcono wystrój i dekoracje elewacji. W okresie późniejszym zlikwidowano istniejącą niegdyś od południa oranżerię zbudowaną na szerokim tarasie, łączącą pałac z parkiem i reprezentacyjny podjazd widoczny na rycinie A. Dunkera. Już w latach 30. XX wieku, po przeprowadzonej parcelacji dominium – wówczas własność Bernarda von Britzkego – pałac stracił swą rezydencjonalną, reprezentacyjną funkcję, stając się siedzibą schroniska młodzieżowego, a potem niemieckiej szkoły. Obecnie obiekt, będący własnością Gminy Zbąszynek, pełni funkcję ośrodka życia kulturalnego wsi, użyczając swych pomieszczeń zespołowi ludowemu. Od 1997 roku jest on honorową siedzibą kapituły Regionu Kozła.
Pałac zlokalizowano w centrum wsi, między stawem i parkiem. Jego założoną na planie prostokąta, murowaną, dwukondygnacyjną, zwartą bryłę nakryto czterospadowym dachem. Wychodzące z naroży, oktogonalne, czterokondygnacyjne wieżyczki, wyrastające ponad kalenicę dachu korpusu, nakryto ośmiospadowymi dachami namiotowymi. Symetrycznie zakomponowane elewacje pałacu opasano międzykondygnacyjnymi gzymsami kordonowymi i zwieńczono gzymsem koronującym na kroksztynach. Trzykondygnacyjne ryzality środkowe elewacji frontowej i parkowej zwieńczono szczytami. W szczycie frontowym umieszczono herb rodu von Schwartzenau. Nad głównym wejściem umieszczono balkon. Pozostałe osie przepruto na obu kondygnacjach wielkimi, triforyjnymi oknami wykuszowymi. Na osiach elewacji bocznych umieszczono analogiczne wykusze z szerokimi oknami w partii piętra. Dwutraktowe wnętrze z korytarzem pomiędzy traktami i z reprezentacyjną klatką schodową na osi dłuższych boków zachowało niezmieniony układ. Jedynymi zachowanymi elementami dekoracji są obecnie ceramiczne detale elewacji, zdobiące okna i skromne sztukaterie sklepień i sufitów oraz stolarka okienna z wewnętrznymi okiennicami.
Pałac w Dąbrówce Wielkopolskiej jest wybitnym przykładem charakterystycznego stylu architekta, który w swoich projektach sięgał do wzorców z okresu gotyku i renesansu, w tym stylu Tudorów, przetwarzając w swobodny sposób, popularny w okresie renesansu typ rezydencji, nawiązującej jeszcze do średniowiecznej architektury obronnej. Jest to widoczne w użytych archaicznych formach pałacu elżbietańskiego o zwartej bryle zaznaczonej w narożach wieżyczkami, ozdobionej wielkimi, trójdzielnymi oknami przepruwającymi przechodzące przez całe elewacje wykusze. Skuratowicz w swej książce o dworach i pałacach w Wielkim Księstwie Poznańskim określa pałac w Dąbrówce jako „realizację wybitną, stanowiącą interesujące połączenie elementów angielskich z rodzimymi formami niemieckiego renesansu” (pałac książęcy w Wismarze). Układ wnętrz pałacu „z okazałą klatką schodową, korytarzem pomiędzy traktami oraz rozbudowanym programem reprezentacyjnych wnętrz” określa jako „nowoczesny i funkcjonalny”. W latach 1877-1878 dokonano przebudowy, należącego wówczas do Cäcile baronowej Schwarzenau pałacu, podczas której przekształcono wystrój i dekoracje elewacji. W okresie późniejszym zlikwidowano istniejącą niegdyś od południa oranżerię zbudowaną na szerokim tarasie, łączącą pałac z parkiem i reprezentacyjny podjazd widoczny na rycinie A. Dunkera. Już w latach 30. XX wieku, po przeprowadzonej parcelacji dominium – wówczas własność Bernarda von Britzkego – pałac stracił swą rezydencjonalną, reprezentacyjną funkcję, stając się siedzibą schroniska młodzieżowego, a potem niemieckiej szkoły. Obecnie obiekt, będący własnością Gminy Zbąszynek, pełni funkcję ośrodka życia kulturalnego wsi, użyczając swych pomieszczeń zespołowi ludowemu. Od 1997 roku jest on honorową siedzibą kapituły Regionu Kozła.
Pałac zlokalizowano w centrum wsi, między stawem i parkiem. Jego założoną na planie prostokąta, murowaną, dwukondygnacyjną, zwartą bryłę nakryto czterospadowym dachem. Wychodzące z naroży, oktogonalne, czterokondygnacyjne wieżyczki, wyrastające ponad kalenicę dachu korpusu, nakryto ośmiospadowymi dachami namiotowymi. Symetrycznie zakomponowane elewacje pałacu opasano międzykondygnacyjnymi gzymsami kordonowymi i zwieńczono gzymsem koronującym na kroksztynach. Trzykondygnacyjne ryzality środkowe elewacji frontowej i parkowej zwieńczono szczytami. W szczycie frontowym umieszczono herb rodu von Schwartzenau. Nad głównym wejściem umieszczono balkon. Pozostałe osie przepruto na obu kondygnacjach wielkimi, triforyjnymi oknami wykuszowymi. Na osiach elewacji bocznych umieszczono analogiczne wykusze z szerokimi oknami w partii piętra. Dwutraktowe wnętrze z korytarzem pomiędzy traktami i z reprezentacyjną klatką schodową na osi dłuższych boków zachowało niezmieniony układ. Jedynymi zachowanymi elementami dekoracji są obecnie ceramiczne detale elewacji, zdobiące okna i skromne sztukaterie sklepień i sufitów oraz stolarka okienna z wewnętrznymi okiennicami.
Dawne budynki koszarowe z przełomu XIX i XX w. w Rogozińcu - obecnie Technikum Leśne, gdzie działa: Koło Sokolników szkolące ptaki m.in. do łowów oraz Koło Sygnalistów.
Lokomotywa - symbol kolejarskiej historii Zbąszynka - znajdująca się w centrum miasta przy nowo wybudowanej fontannie.
Murowany pałac z XIX w. w Kosieczynie